İşyerinde Düzen ve Disiplinin Sağlanmasında Rol Oynayan Faktörler

İşyerinde düzenin sağlanması ve ya iş yerinde uyumlu ve disiplinli bir çalışmanın sürdürülmesinde çeşitli faktörler önem kazanmıştır. Bu faktörler işletmedeki düzenin olumlu yönde gelişmesini sağlayıcı deneti uygulamalarıdır.

Liderlik
Belirli bir amaç ve gayelere varmak için insanları etkileme etki altında bırakmak sürecidir. Liderlik belirli durumda bir kişidir. Sürekli kendisini izlenenlerin davranışlarını etkilemesini amaçlar. Liderler diğer kişileri; inandırma (ikna), güç kullanarak, yasal yollara dayanarak istediği biçimde davranışa yöneltir. Çeşitli liderlik türleri vardır. Otoriter lider, iyiliksever otoriter lider, danışabilinen lider, katılımcı demokratik lider vb.  Eski otoriter liderlik anlayışlarının işçi üzerinde olumsuz etkileri görülmüştür. Bu tür liderler kişilerin üzerinde emir- komuta ile disiplin sağlamak isterlerken kısa sürede bunu gerçekleştirebildikleri fakat uzun vadede kişilerde olumsuz ekiler yaptığı gözlemlenmiştir.

Çağımızda rağbet gören liderlik anlayışı durumsal liderliktir. Bu yaklaşıma göre liderlik tarzının bulunduğu duruma bağlı olarak etkili olabilmesine dayanır. Fedler’ e göre üç ana durumsal değişken liderin etkinliğini saptanmaktadır.

>>Lider- çalışan, lider astları tarafından ne kadar iyi derecede kabul görüyor.

>>Görevin niteliği, astlarının işlerinin rutinlik derecesi ve iş tanımlarının ne kadar  tanımlanmış ve açık oluğu ile ilgilidir.

>>Pozisyon gücü, liderin bulunduğu yerde sağladığı biçimsel otoriteyi ifade eder.

Başarılı liderlerde ortak noktalar şunlardır:
>>Zekâ

>>Sosyal olgunluk

>>Kalıtımsal motivasyona sahip olmak

>>Beşeri ilişkilerde güçlü olması
 
Durumsal lider yaklaşımlarında, lider ve çalışanla arasındaki olumlu iletişim sayesinde çalışanlar kurallara uyacaklar, disiplinli çalışmaya özen göstereceklerdir. Liderin veya amirin yaklaşımı çalışanı direkt etkileyecektir. Ona göre bir çalışma sergilenecektir. Yanlış tutumlar yanlış davranışlar doğuracaktır. Liderlerde beşeri ilişkilerin yüksek olması çalışanlarda motivasyonu arttırıcı bir sebeptir. Bu tür sebeplerden dolayı amirlerin ve yöneticilerin seçiminde kişilerin liderlik özelliği taşıyıp taşımadığına bakılması önemlidir.

Problemli işçilere karşı yönetici veya amirlerin davranışları önemlidir. Bu kişilerin problemlerinin neden kaynaklandığı araştırılıp çözmek ve onu sorumsuz çalışmaya yöneltmekte iyi bir liderin elindedir. Bunların dışında iyi bir lider işçinin haklarına saygı göstermeli, sözleşmelerdeki hükümlere uymalı, sendika ile işbirliği yapmalıdır.

Haberleşme
Bilgi alışverişi o kadar önemlidir ki haberleşmeyi sağlayamayan hiç bir örgüt yaşayamaz.

Haberleşme personelin görevlerde yapılan değişikliklerden ve örgütteki gelişme ve başarılardan bilgi edinmesini sağlar. Ayrıca işletmede çalışanların davranışları da yapılması arzulanan değişikliklerin ön koşuludur. İş görenler kendilerinden nasıl bir işin beklendiğini bilmek isterler. Bu bilginin de açık ve net olarak işçilere bildirilmesi gerekir.

Haberleşmede kelimeler, hareketler, resimler, sayılar önemli rol oynamaktadır. Çeşitli haberleşme türleri vardır. Yukarıdan aşağıya, aşağıdan yukarıya, yatay haberleşme, biçimsel olmayan haberleşme gibi.

İyi bir haberleşme için :
>>Bilgi sahibi olmak

>>Olumlu bir haberleşme tutumunun geliştirilmesi

>>Haberleşme planı yapılması

>>Kişilerin güveninin kazanılması gerekmektedir.

Yönetici- işçi- sendika arasındaki ilişkilerin olumlu olması, tarafların birbirlerinin amaçlarını bilmesi, işbirliğinde bulunabilmeleri için haberleşme önemli bir faktördür. Haberleşmenin niteliği bu ilişkileri bozucu veya yapıcı kılabilmektir. Yukardan aşağıya, aşağıdan yukarıya haberleşme yoluyla işçilere bilgi verilmesi, onların görüşlerinin alınması, çalışan işçide ruhsal bir doyum sağlayacak ve davranışlarında iyileşme ve verimliliğinde artış olacaktır. Etkili haberleşme ile özellikle duygusal yönü ağır basan düzensizlik durumunda, gerçeklerin görülmesine ve arzulanmayan sonuçlardan kaçınılmasını sağlar.

İş Tatmini
İş tatmini, işçilerin fiziksel ve düşünsel sağlıkları yanında bireysel, fiziksel ve ruhsal duygularının da bir belirtisidir. İş tatmini, işten elde edilen maddi çıkarlar ile içinin beraberce çalışmaktan zevk aldığı iş arkadaşları ve eser meydana getirmenin sağladığı bir mutlulukla gelir. İşçi çalışması sonucunda ortaya koyduğu eseri somut olarak görebiliyorsa, bundan duyacağı işçilik gururu onun için büyük bir tatmin kaynağı olacaktır. İleri tekniğin ve iş bölümünün doğurduğu otomasyon biçimi ve seri halinde üretime gidilmesi işçiyi emeğinin karşılığını görme, kendisi ile kıvanç duyma zevkinden yoksun bırakacaktır.

Yukarıda anlatıldığı gibi işçilerde iş tatmininin olabilmesi için, yüksek moral ve motivasyon olmalı, kişiler sevdiği işi yapabilmeli, sorumluluğunu ve yetkisini alabilmelidirler. Onların yaratıcılıklarına saygı duyulmalı, değişik bilgi ve becerilerini kullanarak yeni şeyler tasarlamalarına izin verilmelidir. Bunların temelinde güven ilişkisi yatmaktadır.

İş tatminine yol açabilecek bazı konular:
>>İş zenginleştirme

>>İş rotasyonu

>>Bireylerin özellik ve zenginliklerinin paylaşımında artış sağlanması ve bireye ait daha çok niteliğin bir araya getirilmesi

>>Bireyin keşfedilmemiş zenginliklerinin ortaya çıkarılması ve bunlardan yararlanılması

>>Bireylerin birlikte çalışması yalnız çalışması ile kıyaslandığında birlikte çalışmanın teşviki, enerjiyi sabrı arttırdığının görülmesi

>>Grup üyeleri arasında duygusal desteğin artışı

>>Performansın nitelik ve nicelik olarak iyileştirilmesi, kazanç ve yeniliklerde artış

>>Sorunların çözümünde  daha fazla görüş sunulması

>>Takım amaçlarını sahiplenme ve bu amaçlara bağlılıkta artış sağlanması, motivasyonda yükselme kaydedilmesi

>>Takım amaçlarına yönelik daha fazla çabanın desteklenmesi

>>Bireysel tatmin artışı, motivasyonda yükselme ve işlerin daha eğlenceli  hale gelmesi

>>Kazanan olma duygusu, güven artışı ve sorunları aşabilme yeteneğinin edinilmesi.

İş tatminsizliği ise, mazeretsiz işe gelmemelere, işe geç kalmalara, kanunsuz grevlere, iş yavaşlatmalara, endüstriyel şiddet ve sabotajlara sebep olur. Ayrıca disiplin kurallarına uymamaya, itaatsizliklere yol açar. Bu nedenlerle liderler, işçi yönetim işbirliği ile bunları azaltma yoluna gitmelidirler. Sebeplerin araştırılması, çözüm için sendika ve işçilerle işbirliği yapılmalıdır. Böylece işyerinde düzensizlik belirtileri olan hareketler ortadan kalacak, verimlilikte düşüş engellenecek, artış sağlanacaktır.

Şikâyetler ve Uyuşmazlıkların Çözümü
Tatminsizlik ve gerginlik bir örgüt için olağan bir durumdur. Her çalışanın tam anlamı ile memnun edilmesi mümkün olamayacağından çeşitli şikâyet ve sürtüşmeler olacaktır.
Başarılı bir örgüt üyeleri arasında ve üyeleri ve yönetim arasındaki sürtüşmeleri yüzeye çıkarabilen örgüttür.

Genel olarak şikâyet açıklamış olsun ya da olmasın, geçerli olsun ya da olmasın, müessese ile ilgili herhangi bir konuda bir personelin haksız, adaletsiz diye düşündüğü, inandığı ve hatta hissettiği bir memnuniyetsizlik ve ya hoşnutsuzluk olabilir.

Bu tanıma göre:
>>Şikâyet işçi tarafından açıklanmış ve ya açıklanmamış olabilir.

>>Şikâyet yazılı ve ya sözlü olabilir.

>>Şikâyet haklı bir geçerliliğe dayanabilir.

>>Şikâyet doğuran hoşnutsuzluğun işletme ile ilgili bir konudan doğmuş olması gerekir.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Günümüzde sosyal politikada en önemli konulardan birisi de iş ve işçinin korunmasıdır. Kötü çalışma koşulları çalışanlarda erken ölümlere sebep olmuştur. Bu nedenle çalışma koşulları iyileştirilmeye başlanmış, çalışma saatleri düşürülmüştür. Endüstrileşmeden sonra işçi sağlığında farklı yönlerde olumsuz etkiler görülmüştür. Kimyasal madde kullanımı, yüksek sıcaklık, çok ağır  mekanik güçler, makine ve teknik aletler, işçilerin sağlıklarını olumsuz etkilemiş ve de iş kazalarının olmasına neden olmuştur. 

Devamlı iş sağlanmasındaki güçlük ve tutarsızlığa, yaşlanma ve çalışamayacak hale gelme  korkusunun da eklenmesi ekonomik bir güvensizliğin doğmasına neden olmuştur.

Bu durum özellikle işçi sendikalarının gelişmesinde  büyük rol oynamıştır. Gerek sendikaların  gerek devletin bu konu ile ilgilenmeleri  gerekli güvenlik önlemlerinin alınmasını sağlamıştır. Türkiye’ de iş yasası 1936 yılında yürürlüğe girmiştir. 1946 yılında “ihtiyarlık sigortası” ve 1957 yılında “sakatlık” ve “ölüm” sigortaları da eklenmiştir.

Ekonominin üretim gücünü olumsuz yönde etkileyecek maddi ve manevi kayıplara yol açan işçi sağlığı ve iş kazaları çözümü gerekli bir sorundur. Ayrıca maddi ve manevi kayıplar işçileri olumsuz yönde etkilemektedir. Bu da disiplini bozabilecek davranışların meydana gelmesini sağlayabilir.